Vijf weetjes over erven en schenken

16 januari 2023

Gianni D’Angelo

Erfrecht is een vrij complexe materie. Bovendien verschilt de erfbelasting per gewest. Daarom is het voor veel mensen vaak niet meteen duidelijk wat ze erven en wat ze uiteindelijk overhouden wanneer een naaste overlijdt. We kaarten voor u vijf misverstanden over erven en schenken aan.

Wat gebeurt er als een gezins- of familielid overlijdt? Daarover praten, is niet voor iedereen even gemakkelijk. Vaak willen we er zelfs niet aan denken. Toch is het belangrijk om ook hier mogelijke onaangename verrassingen te vermijden, in het bijzonder op fiscaal en financieel vlak. Om bijvoorbeeld te weten hoeveel erfbelasting of successierechten u zal betalen, moet eerst duidelijk zijn in welk gewest de erflater in de laatste vijf jaar het langst zijn woonplaats had.

Successieplanning: iets voor iedereen

Dat alleen mensen met een stevig kapitaal zich met successieplanning moeten bezighouden, klopt niet. Iedereen erft ooit. Dat kunnen bezittingen of geld zijn, maar evengoed schulden. Hoe klein een nalatenschap ook is, een planning is meer dan aangeraden. Dankzij een goede successieplanning kunt u anticiperen op mogelijk vermogensverlies. Staat u op het punt geld te erven, dan heeft u tijd om na te denken wat u ermee wil doen: bijvoorbeeld sparen of beleggen.

Tip: Hier vindt u een aantal beleggingsplannen

Iets schenken, maar toch nog behouden

Als u iets schenkt, dan bent u het kwijt, zou u denken. Wel, dat is niet altijd helemaal het geval. Aan een schenking kunt u voorwaarden koppelen. Een van die voorwaarden is bijvoorbeeld ‘met voorbehoud van vruchtgebruik’. Dat betekent dat u van wat u heeft weggeschonken nog gebruik mag maken en erover de controle behoudt. Zo is het mogelijk uw huis te schenken aan uw kinderen, maar dat u zolang u leeft in dat huis mag blijven. Of dat u via een schenking uw aandelen van de hand doet, maar dat u van de dividenden blijft genieten.

Schenking met of zonder notaris

Een schenking kan met of zonder notaris gebeuren. Voor onroerende goederen zoals een huis, grond of appartement is een notaris verplicht. Voor roerende goederen (geld, juwelen, kunst, auto, meubels…) is dat anders. Dat kan via een handgift of via uw bank door een overschrijving. Dat laatste, ook gekend als onrechtstreekse schenking, is courant voor de schenking van waarden op een rekening. Bij een handgift kan er later twijfel bestaan of het al dan niet om een lening gaat. Om die twijfel weg te nemen, is het goed om het bewijs van een handgift te bewaren. U kunt de handgift staven via een aangetekend schrijven tussen schenker en ontvanger.

Kinderen erven altijd

Kinderen erven elk een gelijk minimaal deel van de overleden ouder. Dat ligt wettelijk vast. Als een kind via testament onterfd is, dan nog heeft het recht op zijn of haar minimumdeel van de nalatenschap van de ouder(s). Zonder iemand te bevoordelen, is het mogelijk om als ouder een kind iets te schenken ‘als voorschot op een erfenis’. Wat het kind krijgt, wordt dan afgetrokken van de erfenis. Wie een kind wenst de bevoordelen, kan een ‘schenking buiten erfdeel’ doen. Dan komt de schenking los van de erfenis te staan.

Het is niet altijd zo dat u als ouder nog drie jaar moet leven na een schenking. Kiest u ervoor om schenkbelasting te betalen voor een schenking van roerende goederen, dan is er later geen sprake meer van erfbelasting. Bij een schenking door handgift of door bankgift, zonder schenkbelasting, moeten de kinderen wel erfbelasting betalen als u binnen de drie jaar na de schenking overlijdt.

Voor onroerende goederen speelt eveneens een termijn van drie jaar. Niet om er erfbelasting op te betalen, want er is schenkbelasting betaald. Wel om het tarief van de erfbelasting te berekenen op het totaal. Het kan de erfenis in een hogere schijf doen belanden. Nadien wordt het deel van de onroerende goederen er weer uit gehaald.

Bovenstaande regelgeving geldt voor Vlaanderen en Wallonië. In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest liggen de zaken anders. Overlijdt de schenker binnen de drie jaar na de schenking, dan heeft dat geen invloed meer op de berekening van de erfbelasting.

Nauwkeurige schatting waarde vastgoed

Om later niet in de problemen te komen bij de fiscus, is het belangrijk om de geërfde onroerende goederen correct te (laten) schatten. De waarde van het vastgoed moet u noteren in de aangifte van de nalatenschap. Op de waarde die u heeft opgetekend, betaalt u erfbelasting. Laat u de waarde van een woning schatten door een erkend schatter, dan ligt de waarde vast.