Belg is te afhankelijk van het wettelijk pensioen

3 februari 2024

Nergens in de geïndustrialiseerde wereld zijn de senioren zo afhankelijk van hun wettelijk pensioen als in ons land. Voor 65+’ers is het goed voor 85,8% van hun inkomsten. Gezien de toestand van de Belgische staatsfinanciën lijkt die situatie wel onder druk te komen. Hoe kunt u hierop inspelen?

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, de OESO, bekeek in zijn pensioenrapport de situatie in zijn 38 lidstaten. Daaruit bleek dat Belgische 65+’ers in 2022 voor bijna 86% van hun inkomsten afhankelijk waren van het pensioen dat ze van de overheid kregen. Nergens anders lag dit hoger. De landen waar dit het nauwst aansloot met de Belgische cijfers waren Luxemburg (83,1%), Oostenrijk (82,3%) en Finland (80,3%). In buurlanden als Frankrijk (78,1%), Duitsland (68%) en Nederland (42,7%) lag dit een pak lager.

Een van de redenen waarom 65+’ers in ons land als groep zo sterk afhankelijk zijn van het wettelijke pensioen is de snelle uittreding uit de arbeidsmarkt. Gemiddeld gaan de Belgen op 61,1 jaar met pensioen. Alleen in Luxemburg (60,5%) en Frankrijk (60,7%) doen ze dat nog sneller. Duitsers stellen dit uit tot 63,7 jaar, Nederlanders tot 65 jaar. Japan en IJsland voeren de ranglijst aan. Daar gaan de burgers gemiddeld pas op 68,3 jaar met pensioen.

De hoge afhankelijkheid van de wettelijke pensioen stelt ons land wel voor grote uitdagingen. We zitten in een schaar. Een vergrijzingsgolf zorgt ervoor dat de komende jaren een pak meer mensen met pensioen gaan, waardoor de publieke uitgaven die nodig zijn om de pensioenen te betalen van iets meer dan 12% van het nationaal inkomen van ons land naar meer dan 15% stijgen. Tegelijk bieden de Belgische staatsfinanciën weinig ruimte voor nog veel extra uitgaven en liggen de sociale afhoudingen op de lonen ook al hoog.

Dit betekent dat toekomstige gepensioneerden ook meer op zichzelf moeten rekenen. Positief in dit kader is dat meer dan 70% van de Belgen alvast een eigen huis bezitten, waardoor ze geen huurgeld moeten betalen van hun pensioen. Een eigen huis wordt dan ook vaak gezien als de beste vorm van pensioensparen.

Groepsverzekering en VAPZ

Daarnaast kunnen steeds meer Belgen rekenen op een aanvullend pensioenkapitaal dat ze opbouwen tijdens hun actieve loopbaan.4,346 miljoen Belgen zijn in dat geval. Ze doen dat via een groepsverzekering, een Vrij Aanvullend Pensioen voor Werknemers (VAPW), een Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) of een Individuele Pensioentoezegging (IPT). Dat komt overeen met 83% van de beroepsbevolking.

De gemiddelde verworven reserve van wie een aanvullend pensioen opbouwt en de pensioenleeftijd nadert – de leeftijdscategorie van 55 tot 64-jarigen - bedraagt 58.997 euro, leert een recente studie van de FSMA. Achter dit globale gemiddelde gaan echter grote verschillen schuil. Bij de helft van de betrokkenen ligt het bedrag niet hoger dan 10.115 euro. Ook is er een groot verschil tussen mannen en vrouwen. Bij mannen ligt de gemiddelde verworven reserve voor die leeftijdscategorie op 73.929 euro. Dat is het dubbele van het gemiddelde van 37.561 euro bij vrouwen.

Werknemers sluiten automatisch aan bij het pensioenplan van hun werkgever, zelfstandigen moeten zelf voor hun aanvullend pensioen zorgen. De meest aangewezen formule voor de meesten onder hen is het Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ). Daarvoor kunnen ze tot 8,17% van hun netto beroepsinkomsten van drie jaar geleden in storten, met voor 2024 een maximum van 3.965,77 euro. Het gestorte bedrag kunnen ze nadien aftrekken van hun inkomen zodat ze op een lager bedrag worden belast. Het levert dus een fiscaal voordeel op tegen het tarief van de hoogste schijf waarin het valt.

Tip: Hier vindt u een aantal aanbiedingen voor een VAPZ

Pensioensparen

Los van de werksituatie bestaan nog een aantal andere formules om een extra pensioen op te bouwen tegen de pensioenleeftijd. Ze worden eveneens fiscaal aangemoedigd.

Het meest bekend is het pensioensparen, waarbij u de keuze heeft tussen 2 formules. De eerste optie is een spaarverzekering bij een verzekeringsmaatschappij. In dat geval krijgt u een gegarandeerde basisopbrengst, die nog worden aangevuld met een winstdeelneming als de verzekeraar uw storting met winst kan herbeleggen en zijn financiële toestand dat toelaat. Anders gezegd: uw gespaard vermogen kan nooit dalen.

De andere mogelijkheid is kiezen voor een pensioenspaarfonds bij de bank of een tak23-beleggingsverzekering bij een verzekeringsmaatschappij. In dat geval wordt uw storting belegd in een fonds met obligaties en aandelen. Het rendement is dan volledig afhankelijk van de evolutie van deze obligaties en aandelen. Dat betekent dat het (sterk) positief kan zijn, maar bij tegenzittende beurzen ook (sterk) negatief.

Wie hieraan meedoet, krijgt een vermindering van de belastingen die hij moet betalen. Stort u een bedrag van hoogstens 1.020 euro, dan bedraagt de vermindering 30% van het gestorte bedrag. Voor een bedrag tussen 1.020 euro en het maximum van 1.310 euro is dat een belastingvermindering van 25% van het gestorte bedrag.

Tip: Hier vindt u een overzicht van de aanbiedingen met pensioenspaarverzekeringen

Tip: Hier vindt u een overzicht van de aanbiedingen met pensioenspaarfondsen

Langetermijnsparen

Een andere formule met fiscaal voordeel is het langetermijnsparen. Die kunt u afsluiten bij een verzekeringsmaatschappij via een zogenaamde tak21-spaarverzekering. Die garandeert u op uw stortingen een basisrente. Bovenop kunt u nog een winstdeelneming krijgen als de maatschappij uw storting met winst kan herbeleggen en haar financiële toestand dat toelaat. Hetzelfde systeem dus als bij een pensioenspaarverzekering.

De bedragen die u besteedt aan het langetermijnsparen geven recht op een belastingvermindering. Ze bedraagt 30% van de gestorte bedragen. Wie het absolute maximum van 2.450 euro stort, moet 735 euro minder aan belastingen betalen.

Tip: Hier vindt u een overzicht van de aanbiedingen voor langetermijnsparen

Vrij sparen

Uiteraard is het aanleggen van een extra eigen spaarreserve niet beperkt tot groepsverzekeringen, VAPZ, pensioensparen en langetermijnsparen. Ook met het klassieke sparenen beleggen of de aankoop van vastgoed kunt u een buffer voor de oudere dag opbouwen.