ECB schiet politieke voorstellen voor hogere spaarrente af

30 juni 2023

De Europese Centrale Bank schiet de politieke voorstellen om een hogere rente op de Belgische spaarboekjes wettelijk op te leggen af. Ze kunnen negatieve gevolgen hebben op de financiële stabiliteit van de Belgische banken en hun kredietverlening in gevaar brengen. In de VS leidde een dergelijke tussenkomst van de overheid trouwens tot een heuse bankencrisis, schrijft ECB-topvrouw Christine Lagarde in een advies aan minister van Financiën Vincent Van Peteghem.

De banken worden slapend rijk en de spaarder blijft in de kou staan, luidt de kritiek. Het verschil tussen de rente die de financiële instellingen aan de spaarder betalen op het geld dat die op een spaarrekening aanhoudt en de rente die ze zelf innen als ze leningen verstrekken of als ze het aangetrokken spaargeld doorplaatsen bij de Europese Centrale Bank (ECB) is te groot geworden. De meeste banken geven nog altijd niet meer dan 1% op het spaarboekje, terwijl ze bij de ECB zelf al 3,50% kunnen krijgen.

Vanuit de politiek klinkt daarom de roep om de banken te verplichten een hogere rente te geven op de spaartegoeden. Onder meer Vooruit en Groen stelden voor om de rente te verhogen die banken wettelijk minimaal op de spaarboekjes moeten toekennen. Nu bedraagt die maar 0,11%, namelijk een basisrente van 0,01% plus eventueel een getrouwheidspremie van 0,10%.

Negatieve adviezen

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem vroeg daarop advies aan de Nationale Bank van België. Die toonde zich weliswaar een voorstander van een hogere spaarrente, maar wees op de gevaren van een abrupte verhoging van de minimumrente. Een verhoging met 1,5% zou de banken meteen 4,5 miljard euro extra kunnen kosten, 60% van hun winst. Bovendien zijn er veel verschillen tussen de banken onderling en zijn het niet noodzakelijk de banken met het meeste geld op spaarboekjes die het meeste geld doorplaatsen bij de ECB. Vaak hebben ze er (goedkope) leningen mee gegeven, waaraan ze nog jaren vastzitten.

Ook de Europese Centrale Bank kreeg de vraag om advies. En ook dat is negatief. De ECB stelt vast dat de voorgestelde ingrepen een negatieve impact kunnen hebben op de winst van de banken, op het beheer van hun intrestrisico’s en op hun kredietverlening en bijgevolg op hun financiële stabiliteit. Het is in dit opzicht belangrijk te noteren dat een tussenkomst in de prijszetting van de deposito’s in de jaren tachtig mee de oorzaak was van een crisis in het Amerikaanse bankensysteem, heet het.

Risico's

Voor een significant aantal Belgische banken vormen spaarboekjes een belangrijke bron voor het aantrekken van spaargeld. Dat zetten ze om in leningen met een vaste rente met een lange looptijd. Net als de Nationale Bank stelt de ECB dat ze een forse verhoging van de kostprijs van het aangetrokken spaargeld niet (meteen) kunnen doorrekeningen in de rente op hun uitstaande leningen, wat een gevolg heeft op hun winst en zelfs tot verliezen kan leiden. Tegelijk zal het duurder maken van de aangetrokken spaargelden wel zorgen voor duurdere nieuwe leningen, waardoor kredietnemers zich zullen richten tot banken – bijvoorbeeld buitenlandse – die geen impact van een hogere spaarrente ondervinden.

Daarnaast wijst de ECB erop dat banken hun intrestrisico’s afdekken. De voorbije jaren hebben ze zich voorbereid op mogelijke schommelingen in de rente via allerlei technieken. Een drastische verhoging van de spaarrente kan die ondoelmatig maken.

Ook wijst de ECB erop dat de Belgische bankwinsten – gemiddeld rendement op eigen vermogen van 9,9% in 2022 – niet buitensporig is en dat de intrestmarge die ze nemen niet abnormaal is. De toename van de laatste maanden is veeleer een terugkeer naar een normaal niveau.

Ten slotte wijst de ECB erop dat 45% van de gelden die door Belgische banken bij haar worden geplaatst afkomstig zijn van financiële instellingen die geen spaarrekeningen aanbieden.